In een wereld waar de bevolking snel vergrijst, streven steden en gemeenten er steeds meer naar om zich aan te passen aan de behoeften van ouderen en hun sociale inclusie te bevorderen. Het concept van een “Age-Friendly City” (of leeftijdsvriendelijke stad) speelt hierop in. Maar wat betekent dit precies, en welke steden en gemeenten in België hebben dit label? Dit artikel geeft een uitgebreid overzicht van het onderwerp.

I. Wat is een Age-Friendly City?

1. Oorsprongen betekenis

Het concept "Age-Friendly City" werd in 2007 gelanceerd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het uitgangspunt is simpel: een samenleving waarin ouderen volledig kunnen deelnemen aan het sociale leven, ongeacht hun leeftijd of gezondheidstoestand.

Een Age-Friendly City is een stedelijke of landelijke omgeving waar de infrastructuur, diensten en openbare ruimtes zijn aangepast om tegemoet te komen aan de behoeften van ouderen. Denk hierbij aan toegankelijke gebouwen, betaalbare woningen en sociale activiteiten die participatie van ouderen stimuleren.

2. De acht pijlers van een Age-Friendly City

De WHO definieert acht kerndomeinen die een stad leeftijdsvriendelijk maken:

1. Openbare ruimtes en gebouwen: Goed onderhouden parken, veilige trottoirs en toegankelijke openbare gebouwen.
2. Vervoer: Betaalbaar, toegankelijk en betrouwbaar openbaar vervoer.
3. Wonen: Betaalbare en aangepaste woningen voor ouderen.
4. Sociale participatie: Senioren moeten actief kunnen deelnemen aan culturele, sportieve of gemeenschapsevenementen.
5. Respect en sociale inclusie: Het bestrijden van vooroordelen over ouderen en het bevorderen van intergenerationele relaties.
6. Burgerparticipatie en werkgelegenheid: Mogelijkheden voor vrijwilligerswerk en werk voor ouderen.
7. Communicatie en informatie: Zorg ervoor dat informatie beschikbaar is in toegankelijke formaten.
8. Gemeenschaps- en gezondheidsdiensten: Betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg en ondersteunende diensten.

Deze domeinen zijn bedoeld om Senioren een autonoom en kwalitatief leven te bieden.

3. Intergenerationele voordelen

Hoewel het concept zich richt op Senioren, profiteert de hele samenleving van een leeftijdsvriendelijke stad. Denk aan bredere trottoirs die ook handig zijn voor kinderwagens, of aan openbaar vervoer dat toegankelijk is voor mensen met een beperking.

II. Het belang van dit concept in België

1. Vergrijzing in België

Net als veel Europese landen ziet België zijn bevolking vergrijzen. Volgens Statbel, het Belgische statistiekbureau, was in 2022 bijna 20% van de Belgische bevolking 65jaar of ouder. Dit percentage zal in de komende decennia blijven stijgen,waardoor steden en gemeenten hun beleid moeten aanpassen.

Met een ouder wordende bevolking wordt het steeds belangrijker om inclusieve strategieën te ontwikkelen. Ouderen hebben specifieke behoeften, niet alleen op medisch gebied, maar ook op het gebied van mobiliteit, wonen en sociale participatie.

2. Uitdagingen

Hoewel veel Belgische steden al stappen hebben gezet om zich aan te passen aan de vergrijzing, blijven er uitdagingen bestaan:

• Toegankelijkheid van openbare ruimtes: Veel gebouwen en infrastructuren zijn nog steeds moeilijk toegankelijk voor mensen met beperkte mobiliteit.
• Sociale isolatie: Veel ouderen voelen zich eenzaam, vooral in stedelijke gebieden.
• Betaalbaarheid: Geschikte woningen en gespecialiseerde diensten voor Senioren zijn vaak duur.
• Gebrek aan bewustzijn: Er is nog steeds onvoldoende aandacht voor de noodzaak van een leeftijdsvriendelijke stedelijke planning.

III. Age-Friendly Cities in België

In België hebben verschillende steden en gemeenten zich aangesloten bij het netwerk van Age-Friendly Cities, vaak in samenwerking met lokale organisaties en de WHO. Hieronder volgt een overzicht van de Belgische initiatieven.

1. Brussel: een geëngageerde regio

De Brusselse Hoofdstedelijke Regio heeft belangrijke stappen gezet om leeftijdsvriendelijker te worden. Verschillende gemeenten, zoals Schaarbeek en Anderlecht, werken actief aan projecten die de levenskwaliteit van Senioren verbeteren:

• Schaarbeek: De gemeente heeft sociale programma’s opgezet om ouderen te betrekken bij culturele en educatieve activiteiten.
• Anderlecht: Hier worden aangepaste sociale woningen aangeboden en openbare ruimtes toegankelijker gemaakt.

2. Wallonië: een groeiende dynamiek

In Wallonië zijn meerdere steden en gemeenten toegetreden tot het wereldwijde netwerk van Age-Friendly Cities. Enkele voorbeelden:

• Namen: De Waalse hoofdstad heeft een brede aanpak aangenomen om infrastructuren en diensten aan te passen aan de behoeften van Senioren, inclusief burgerconsultaties.
• Charleroi: De stad heeft geïnvesteerd in toegankelijke openbare ruimtes en verbeterde gemeenschapsgezondheidsdiensten.
• La Louvière: Dankzij intergenerationele initiatieven worden sociale banden versterkt, terwijl er specifieke diensten voor ouderen worden aangeboden.

3. Vlaanderen: een leider in innovatie

Vlaanderen, bekend om zijn innovatieve aanpak, heeft ook belangrijke stappen gezet richting leeftijdsvriendelijke steden:

• Gent: Gent wordt vaak gezien als een voorbeeldstad op het gebied van vergrijzingsvriendelijke stadsontwikkeling. De stad biedt diverse programma’s, van verbeterd openbaar vervoer tot initiatieven tegen sociale isolatie.
• Antwerpen: De stad heeft een strategisch plan geïmplementeerd, gebaseerd op de acht domeinen van de WHO, met bijzondere aandacht voor culturele toegang voor Senioren.
• Brugge: Brugge heeft geïnvesteerd in nabijheidsdiensten, zoals toegankelijke thuiszorg en meer ondersteuning voor mantelzorgers.

4. Lokaleinitiatieven

Naast grote steden zijn ook kleinere Belgische gemeenten betrokken bij het netwerk. Deze initiatieven, hoewel minder zichtbaar, zijn essentieel voor rurale gebieden dievaak specifieke uitdagingen hebben, zoals beperkte toegang tot zorg en vervoer.

IV. Devoordelen van een leeftijdsvriendelijke stad

1. Voor Senioren

• Meer onafhankelijkheid: Door infrastructuren aan te passen, kunnen ouderen langer zelfstandig blijven wonen.
• Betere mentale gezondheid: Het verminderen van sociale isolatie heeft een directe impact op het welzijn van ouderen.
• Toegang tot diensten: Goed ontworpen diensten maken een betere zorg en ondersteuning mogelijk.

2. Voor de gemeenschap

• Sterkere sociale cohesie: Intergenerationele initiatieven verbeteren de relaties tussen jong en oud.
• Economische ontwikkeling: Ouderen dragen actief bij aan de economie, zowel als consument als vrijwilliger.
• Een aantrekkelijkere stad: Steden die zorgen voor hun ouderen worden als humaner en gastvrijer beschouwd.

V. Vooruitzichten voor de toekomst

1.Ontwikkeling van nieuwe projecten

Met steun van de WHO en lokale partners zullen meer Belgische steden en gemeenten zich aansluiten bij het netwerk van Age-Friendly Cities. Innovatie, zoals apps voor het melden van toegankelijkheidsproblemen of slimme thuiszorgoplossingen, zal hierbij een belangrijke rol spelen.

2. Versterkte samenwerking

Om echt inclusiefte worden, moeten steden samenwerken met verschillende actoren: verenigingen,universiteiten, bedrijven en uiteraard de burgers zelf. Direct overleg met ouderen blijft essentieel om hun echte behoeften te begrijpen.

3. Klimaat en digitalisering

De uitdagingen van klimaatverandering en digitalisering vereisen ook aanpassingen. Voorbeelden zijn het plaatsen van schaduwrijke banken in openbare ruimtes of het aanbieden van digitale training aan Senioren.

Conclusie

Age-Friendly Cities in België tonen een sterk engagement voor een inclusieve samenleving die ouderen respecteert en ondersteunt. Pionierende initiatieven in steden alsGent, Namen en Schaarbeek laten zien hoe we steden kunnen transformeren om de uitdagingen van vergrijzing aan te pakken. Toch blijft er werk aan de winkel om deze visie volledig te realiseren.

https://extranet.who.int/agefriendlyworld/